بررسی فقهی ساخت مجسمه و ربات با رویکردی به نظر امام خمینی(س)

چکیده: در مراکز علمی ساخت مجسمه انسان و ربات بنابر مبنا مشهور حرام است و این نظر بر اساس استناد به اطلاق روایات وارده در این باب است. ولی به نظر می‌رسد در اینجا به جهت عدم قابلیت تقیید عرفی شبهۀ انصراف وجود دارد، یعنی انصراف این روایات به مجسمه‌های پیشین بوده، چون در آن زمان اغراض علمی بر آن مترتب نبوده است؛ بنابراین روایات از این مجسمه‌ها انصراف دارد. چون در آن زمان مجسمه را برای اغراض علمی نمی‌ساختند و توانایی ساخت ربات را نداشتند. ممکن است که بگوییم اسباب‌بازی اغراض سرگرمی دارد، اما مجسمه‌هایی که برای اغراض علمی ساخته می‌شود روایات از اینها انصراف دارد و یا شبهۀ انصراف؛ لذا بعید نیست که بگوییم حرام نباشد. دراین‌میان، فقیهانی چون موسوی بجنوردی و منتظری، صاحب دراسات فی المکاسب المحرمه، معتقدند که نهی در روایات ناظر به زمانی بوده که هنوز رسوم بت‌پرستی در افکار مردم بوده و مجسمه‌ها برایشان قداست داشتند، اما درحال‌حاضر، مردم برای مجسمه‌ها قداستی قائل نیستند و امروزه خداشناسی و پرستش خالق از ضروریات و بدیهیات محسوب می‌شود، قهراً مجسمه‌سازی با این طرز تفکر جامعه حرمتی ندارد؛ بنابراین امروزه ملاکی بر حرمت مجسمه‌سازی وجود ندارد.